Jest najważniejszym dostarczycielem energii dla organizmu.
Należy do cukrów prostych i jak każdy cukier jest węglowodanem, czyli związkiem węgla, wodoru i tlenu. W większości przypadków substancją rozkładaną w procesie oddychania komórkowego jest właśnie glukoza – mózg, rdzeń nerki i czerwone ciałka krwi uzyskują energię tylko i wyłącznie z glukozy. Jej zawartość we krwi wynosi 0,1 % i jest regulowana przez hormony – insulinę i glukagon. W zdrowym organizmie ludzkim glukoza rozkłada się całkowicie – powstaje wtedy woda i dwutlenek węgla.
Oddychanie beztlenowe i tlenowe
Oddychanie bez udziału wolnego tlenu występuje w komórkach ciała w początkowej fazie wysiłku fizycznego i wyzwala niewielkie ilości energii. Z glukozy powstaje wtedy trujący kwas pirogronowy. W normalnych warunkach bezpośrednio po oddychaniu beztlenowym następuje oddychanie z udziałem tlenu. Jest on dostarczany przez krew i dociera do każdej komórki, wchodząc w reakcję z kwasem pirogronowym. W reakcji tej powstaje dwutlenek węgla i woda a uwolniona energia jest „magazynowana” w postaci cząsteczek ATP.
Poziom glukozy we krwi
W krwiobiegu musi znajdować się stale określona ilość glukozy. Po posiłku ilość ta się zwiększa i przekracza zapotrzebowanie organizmu. Wtedy wątroba magazynuje większość zbędnej chwilowo glukozy w postaci glikogenu i w razie potrzeby potrafi zamienić go ponownie na glukozę.
Mniejsza część glikogenu magazynowana jest w mięśniach, jednak bez możliwości ponownego uzyskania glukozy. Glikogen mięśniowy jest szczególnie ważny w przypadku nagłego, ekstremalnego zapotrzebowania na energię. Chodzi tu o intensywną, krótkotrwałą aktywność jak sprint lekkoatletyczny albo tzw. reakcja „walki lub ucieczki”, którą znamy z sytuacji zagrażającej bezpieczeństwu.
Glukoza a stres
Wydzielona w sytuacji stresowej adrenalina działa na glikogen podobnie jak kuchenka mikrofalowa na zamrożoną żywność – przyspiesza jego zamianę na glukozę. Nagły wzrost poziomu cukru we krwi powoduje nadmierną reakcję trzustki, wydzielającą duże ilości insuliny – poziom cukru spada. Stres jest więc często bardzo często przyczyną wystąpienia hipoglikemii.
Ponieważ komórki mózgowe nie potrafią magazynować glukozy i nie wymagają insuliny, aby pobierać glukozę z krążącej krwi, są bezpośrednio od poziomu glukozy uzależnione. Mają absolutny priorytet, jeśli chodzi ich zaopatrzenie, podobnie zresztą jak w przypadku innych substancji potrzebnych do funkcjonowania mózgu, ale gdy poziom glukozy we krwi spada pojawią się emocjonalne symptomy hipoglikemii takie jak strach, panika, uczucie bezradności.
W fazie wypoczynku czy relaksu wszystko wraca do normy i dlatego tak ważne są techniki relaksacyjne (np. ćwiczenia oddechowe), które przyspieszają uzyskanie równowagi emocjonalnej a tym samym likwidują skutki stresu.
Obraz Kate z Unsplash